Grenzeloze Schelde Nieuws

De voorbije zomer werd opgetekend als de warmste sinds 1833. De aanhoudende droogte tijdens de zomer én nazomer leidde niet alleen tot een lager waterpeil in rivieren en beken, maar ook tot een drastische vermindering van de beschikbare grond-waterhoeveelheid. Naast grote gevolgen voor de natuur leidde dit tot problemen voor de landbouw, de scheepvaart en de industrie. Ook het toerisme deelde in de klappen, aangezien het bv. op verschillende waterlopen in Wallonië verboden was om te kajakken ⁸.

De klimaatvoorspellingen liegen er niet om: we mogen in de toekomst vaker zulke extreme weersomstandigheden verwachten. België, en vooral Vlaanderen, behoort tot de meest waterstressgevoelige gebieden in Europa. Een van de uitdagingen voor de komende jaren is dan ook om zo goed mogelijk met de gevolgen van lange droogteperiodes om te leren gaan.
Dat we onze auto niet moeten wassen en ons zwembad niet moeten vullen in periodes van waterschaarste weten we ondertussen al. Maar ook op vlak van waterverdeling en op vlak van watergebruik in landbouw en industrie zullen er inspanningen geleverd moeten worden.

© Grenzeloze Schelde-Escaut sans Frontières

Naar een betere verdeling van de beschikbare watervoorraden

De Vlaamse overheid werkt momenteel aan een structureel draaiboek waar men op kan terugvallen tijdens weercalamiteiten. Zo zouden er voorrangsregels opgesteld worden in tijden van droogte, waarbij het beschikbare water zo goed mogelijk verdeeld wordt over Vlaanderen. Het laatste woord is hier echter nog niet over gezegd. In het huidige plan wordt er bijvoorbeeld voorrang gegeven aan drinkwater en voedselproductie, maar het tegengaan van schade aan de natuur is nog geen prioriteit ¹.

Ook op andere vlakken bestaan er reeds initiatieven die inzetten op een zo goed mogelijk gebruik van het schaarse water tijdens droogteperiodes. In verschillende gewesten werd er deze zomer een oppompverbod voor alle onbevaarbare waterlopen aangekondigd ten gevolge van de aanhoudende droogte. Om de impact hiervan te verzachten bood bv. Aquafin in Vlaanderen haar gezuiverde afvalwater aan voor de landbouwsector en de industrie. Jaarlijks wordt namelijk bijna één miljard kubieke meter huishoudelijk afvalwater gezuiverd, waarna het geloosd wordt in beken en rivieren. Dit water is perfect voor toepassingen die geen drinkwaterkwaliteit vereisen. In een 35-tal waterzuiveringsinstallaties konden bedrijven voor een forfaitaire vergoeding gezuiverd afvalwater ophalen. Een kleine kanttekening hierbij is dat er dan natuurlijk minder water geloosd werd in de aangrenzende waterlopen. Het debiet van de aangrenzende beken en rivieren werd zorgvuldig in de gaten gehouden, zodat het ecologisch evenwicht bewaard kon blijven ^{2 & 3}.

In Brussel werd deze zomer Opensource.brussels uit de grond gestampt; een platform dat bouwwerven in kaart brengt waar grondwater wordt opgepompt. Duizenden liters opgepompt grondwater worden hier namelijk rechtstreeks in de riool geloosd. De initiatiefnemers trachten de aannemers te stimuleren om dit water te delen met inwoners, organisaties, bedrijven en (lokale) overheden. Deze gebruiken immers dagelijks duizenden liters drinkwater om planten te besproeien en de (openbare) ruimte netjes te houden, wat ook perfect met grondwater zou kunnen gebeuren ⁷.

Water besparen - de technologie staat niet stil

Ook binnen de procesindustrie waait er een nieuwe wind op vlak van watergebruik. Deze grootgebruikers van water hebben over het algemeen geen speciale afdeling die zich dagdagelijks met de goede werking van de waterbevoorrading bezighoudt. Er zijn de voorbije jaren echter verschillende technieken ontwikkeld om het afvalwater, dat nu wordt geloosd, te zuiveren tot drinkwaterkwaliteit. Door het hergebruik van gezuiverd water kan de waterkringloop in de procesindustrie gesloten worden, waardoor er enorme hoeveelheden water bespaard kunnen worden. Vlaanderen kan rekenen op een reeks bedrijven die een trekkersrol spelen op het vlak van water- en afvalwaterbehandeling. Bovendien subsidieert de overheid projecten die inzetten op de waterrecyclage, waardoor andere bedrijven hopelijk snel zullen volgen ⁶.

Zorgen voor morgen: buffercapaciteit van waterreservoirs verhogen

Initiatieven die helpen om het aanwezige water zo spaarzaam mogelijk te gebruiken zijn uiteraard broodnodig. Om watertekorten in de toekomst te vermijden is er echter ook nood aan duurzame initiatieven die de buffercapaciteit van onze huidige waterreservoirs gaan verhogen.

Een mooi voorbeeld hiervan is de ondergrondse opslag van water. MAR (Managed Aquifer Recharge) is een term die je in dit opzicht nog wel vaker zal horen. Deze methode bestaat uit het aanleggen van bijvoorbeeld infiltratieputten, of het aanpassen van het landschap om doelgericht de aanvulling van het grondwater te verbeteren. Zo kan neerslagoverschot uit natte periodes worden opgeslagen om het later te gebruiken in tijden van waterschaarste. Water ondergronds opslaan heeft verschillende voordelen. Het water is beschermd tegen invloeden van buitenaf (tempera-tuurschommelingen, vervuiling, verdamping,..), behoudt een goede waterkwaliteit (geen algengroei) en neemt minder ruimte in beslag ⁴. Ook op kleinere schaal biedt het opslaan van water veel mogelijkheden. In het Proefstation voor de Groenteteelt in Sint-Katelijne-Waver wordt er bijvoorbeeld volop onderzoek verricht naar het optimaal opvangen en stockeren van regenwater in de glastuinbouwsector ⁵.

Er zijn nog veel meer voorbeelden van waterbesparende technologieën en initiatieven die een belangrijke rol kunnen spelen in onze weerbaarheid tegen waterschaarste in de toekomst. We hebben echter nog een lange weg te gaan alvorens deze als vanzelfsprekend geïmplementeerd worden in de verschillende waterafhankelijke sectoren in ons land. Er vindt de laatste jaren stilaan een mentaliteitsverandering plaats omtrent het gebruik van water. De droogte van de voorbije zomer zal dit proces hopelijk versnellen.

¹ www.natuurpunt.be
² www.aquafin.be
³ www.engineeringnet.be
⁴ www.naturetoday.com
⁵ Persbericht Provincie Antwerpen 17/07/2018
⁶ www.duurzametoekomst.be
⁷ www.facebook.com/opensource.brussels
⁸ www.wallonie.be