| |
Brussel Natuur: voor een natuurvriendelijke stad
Interview met Mario Ninanne, voorzitter van Brussel Natuur vzw
Kan u eerst even schetsen waar Brussel Natuur voor staat? Wat zijn jullie doelstellingen?
Brussel Natuur is een vereniging die begin jaren 1980 is opgericht onder de naam "Gemeenschappelijk Front van Groeperingen ter Verdediging van de Natuur in het Brussels Gewest", op een moment waarop groene ruimte steeds meer onder druk van bouwprojecten (verkavelingen, kantoren, enz.) kwam te staan. Lange tijd voerden vzw’s strijd op eigen houtje, en de bedoeling van de voorloper van Brussel Natuur was dan ook om samen sterker te staan, meer gewicht in de schaal te leggen op gemeentelijk en gewestelijk niveau. Wanneer een lokale vzw zelf niet de nodige middelen heeft om een bedreigde groene ruimte te verdedigen, kan Brussel Natuur (samen met haar leden) de nodige ondersteuning bieden, vooral dan op juridisch vlak. Wij kunnen immers beroep aantekenen en gerechtelijke en administratieve klachten uittekenen.
Op dit ogenblik is Brussel Natuur een koepel van meer dan twintig Brusselse verenigingen, voornamelijk natuurverenigingen (Natagora, MOB, OCWB, CEBO, enz.), maar ook andere groepen zoals wijkcomités. Ons doel is om gezamenlijk op te treden voor het behoud van natuurlijke en halfnatuurlijke gebieden in het Brusselse Gewest. Wij verdedigen de visie van een stad waarin plaats is voor natuur en biodiversiteit.
Welke acties heeft Brussel Natuur de afgelopen jaren ondernomen?
 |
| Kauwberg in Ukkel © A. Mellas |
Ons eerste beroep bij de Raad van State werd ingediend in de jaren tachtig om Gulledelle in Sint-Lambrechts-Woluwe te beschermen. We zijn ook in actie gekomen om de Kauwberg in Ukkel te beschermen: die dreigde te moeten verdwijnen voor een golfbaanproject en later voor nog andere bouwprojecten. Dat gebied van 53 hectare is intussen beschermd en maakt deel uit van het Europese Natura 2000-netwerk. We zijn ook trots dat we het getouwtrek rond het Vorsterijplateau in Bosvoorde hebben gewonnen. Maar er zijn ook teleurstellingen geweest, zoals de aanleg van een rugbyterrein met kunstgras op een braakliggend terrein op datzelfde Vorsterijplateau. Verder hebben we trouwens meegeschreven aan de Ordonnantie betreffende het natuurbehoud van 2012, die onder andere een verbod op het kappen en snoeien van bomen tijdens het broedseizoen inhoudt.
Naast die acties werken we aan sensibilisering en informatie voor het grote publiek. In de drie jaar vóór de coronapandemie hebben we bijvoorbeeld in de maand mei telkens de Brusselse Week van de Natuur georganiseerd. Naast geleide natuurwandelingen door verschillende bijzondere groengebieden, was er ook een filmprogramma in verschillende bioscopen en Flagey. De vertoonde films en documentaires kwamen allemaal uit de selectie van het internationale Natuurfestival van Namen. Die Week van de Natuur is intussen uitgegroeid tot de Maand van de Natuur, onder leiding van Leefmilieu Brussel.
Hoe evolueren onze groene ruimtes qua oppervlakte en biodiversiteit?
Mag Brussel zich nog altijd bij de groenste hoofdsteden van Europa rekenen?
 |
| Zoniënwoud |
Brussel is inderdaad een zeer groene hoofdstad... maar dat is grotendeels te danken aan het Zoniënwoud, aan de rand van de stad. In de stad zelf hebben we de afgelopen twintig jaar ongeveer 17% groene ruimte verloren, wat veel is! Die natuur is verdwenen onder het beton van flatgebouwen, parkeerterreinen en kantoren. Ook vandaag nog stapelen de bouwprojecten zich op en bedreigen ze overal in Brussel biologisch en landschappelijk heel waardevolle terreinen: aan de rand van het Zoniënwoud, over de hele lengte van de Woluwevallei, in Schaarbeek met de Josaphat-friche, in Ukkel, Haren, enz. We moeten echt waakzaam blijven. We zien die projecten met lede ogen aan, vooral omdat er in het Brusselse Gewest een grote leegstand is: een miljoen vierkante meter kantooroppervlakte en duizenden woningen worden niet gebruikt!
Hoe staat het met de biodiversiteit in het Brusselse Gewest?
 |
| © E. Etienne |
Laten we eerst en vooral zeggen dat – voor een hoofdstad – Brussel een grote biodiversiteit heeft. Je vindt er een indrukwekkende fauna, met verschillende koppels slechtvalken, twintig soorten vleermuizen en het vliegend hert, een zeldzame en bedreigde kever die wel 9 cm lang kan worden! Maar in het algemeen gaat de biodiversiteit in Brussel, net als elders in Europa, achteruit. Het meest frappante voorbeeld daarvan is de huismus, waarvan de aantallen met meer dan 70% zijn gedaald. Die scherpe terugval is geen verrassing, als je weet dat groene ruimte en ecologische corridors die deze soort nodig heeft om zich van het ene stukje natuur naar het andere te verplaatsen, verdwijnen. Bovendien worden heel wat oude gebouwen afgebroken en vervangen door nieuwe, die nauwelijks of geen holtes meer bieden waarin vogels hun nest kunnen maken. En dan hebben we het nog niet gehad over de verschillende ziektes.
Voor holenbroedende vogels kunnen nestkasten een oplossing zijn om de dalende trend te stoppen en soms kunnen ze populaties zelfs helpen om zich te herstellen. In Brussel is dat het geval met de huiszwaluw en meer recentelijk de huismus. Ook sensibilisering van het grote publiek is heel belangrijk om mensen te mobiliseren. In de jaren 1980 waren wij voor veel mensen nog een soort van rare buitenbeentjes, maar het is bemoedigend om te zien dat er tegenwoordig ook steeds meer gewone burgers voor de natuur opkomen.
Volstaan de huidige juridische instrumenten om de Brusselse groene ruimtes en hun biodiversiteit te beschermen?
Ja, dankzij de Ordonnantie betreffende het natuurbehoud van 2012 zijn er juridische instrumenten (stedenbouwkundige en milieuverordeningen) gekomen, en die werken ook. Bij Brussel Natuur kennen we die teksten heel goed en wij treden op als een soort van politieagent om ervoor te zorgen dat die regelgeving wordt nageleefd. Wij kunnen ingrijpen om een werf te laten stilleggen, beroep aan te tekenen, klachten in te dienen, enz.
Heeft u ook belangstelling voor de kanaalzone? Heeft de vzw daar al acties ondernomen?
Jazeker, wij zijn ervan overtuigd dat het kanaal biodiversiteit aantrekt en dat er een groot potentieel aan natuur is dat zich zou kunnen ontwikkelen. Daarvoor moet bijvoorbeeld de onmiddellijke omgeving van het kanaal vergroenen en moeten er nestkasten bijkomen. Brussel Natuur is trouwens net als Natagora partner van het project 'Het kanaal, ecologische corridor in het hartje Brussel'. Dankzij de (belangrijke!) dynamiek van dat partnerschap kreeg onlangs een groot nestkastenproject concreet vorm. Op die manier kunnen de populaties huis- en oeverzwaluwen herstellen en uitbreiden.
 |
| © Y. Coatanéa |
In 2013 lanceerde Brussel Natuur ook het Plan Ooievaar langs het kanaal in Haren en Neder-Over-Heembeek. Al een aantal jaren zien we op die plek ooievaars (waarvan er veel in dierenpark Planckendael broeden), die voedsel komen zoeken op de site van een afvalverwerkend bedrijf. We hadden ook gemerkt dat enkele paren dicht in de buurt broeden, in Grimbergen en Vilvoorde. Zo kwamen we op het idee om broedparen aan te trekken door platformen te plaatsen, waarop zich dan – voor het eerst! – ooievaars in het Brusselse Gewest zouden nestelen. In 2015 werden drie platformen geplaatst (gesponsord door de privésector) bovenin populieren, op het bedrijfsterrein van Solvay, en een ander platform werd op de terreinen van het waterzuiveringsstation van Aquiris geplaatst, bovenop een 6 m hoge paal. Deze zomer kwam er nog een nieuw platform bij op het terrein van la Ferme Nos Pilifs. Verder is het uitkijken naar een platform dat hopelijk vlak langs het kanaal komt te staan, in samenwerking met het bedrijf Sita-Suez en de Haven van Brussel.
Hoe zit het met de evolutie van de groene ruimtes langs het kanaal, vooral dan de braakliggende terreinen?
 |
| © Y. Coatanéa |
De voorbije vijftien jaar zijn veel van de braakliggende terreinen langs het kanaal jammer genoeg verdwenen om plaats te maken voor kantoren, fabrieken of luxeappartementen. Voor veel mensen is een braakliggend terrein een soort niemandsland dat vooral moet opbrengen door het te bebouwen. In plaats van ‘braakland’ noem ik die terreinen liever ‘bloemenweides’. Het zijn open milieus waar de natuur spontaan haar gang kan gaan en waar een uitzonderlijke biodiversiteit voorkomt. Je komt er soorten tegen die je normaal gezien niet aantreft in een stedelijke omgeving. Denk maar aan velduil, kievit, orpheusspotvogel en mediterrane insecten met een voorkeur voor open en zonnige plekken.
Hoewel de meeste van die braakliggende terreinen op het GBP ingekleurd staan als bouwgrond, zijn sommige terreinen eigenlijk niet geschikt voor bebouwing. Maar in dat laatste geval kan de overheid met het Richtplan van aanleg (RPA) zwaaien om plannen toch door te duwen. Het RPA is een instrument dat zwaarder doorweegt dan alle andere stedenbouwkundige en milieuregels, en de Franse afkorting van het plan (PAD) betekent voor ons dan ook vooral 'Plan Anti-Démocratique'!
Welke bijzondere vogelsoorten komen op het kanaal voor en hoe staat het met hun populaties?
 |
| Oeverloper © Y. Coatanéa |
Het is verbazingwekkend welke soorten er allemaal voorkomen op en rond het kanaal. Soms is een klein stukje grond waar niemand nog naar omkijkt – op een parkeerterrein of een kade waarop goederen gelost worden – voldoende om een zeldzame en beschermde soort als de kleine plevier aan te trekken. Die is al tevreden met een plas water en een beetje grind als substraat om te komen broeden. De grote gele kwikstaart komt overal langs het kanaal voor, zelfs in de meest verstedelijkte wijken. Er zijn ook andere bijzondere vogels te zien, zoals ijsvogel, oeverloper, oeverzwaluw, torenvalk, ooievaar natuurlijk, meer dan zes soorten meeuwen en zelfs de zeldzame blauwborst! Maar zoals overal in Brussel gaan de populaties er wel op achteruit en elke groene ruimte langs het kanaal die verdwijnt, betekent dat er ook minder biodiversiteit is.
Hoezeer het ons ook verheugt om die bijzondere soorten waar te nemen, het is even jammer om te moeten vaststellen dat de zogenaamd algemene soorten steeds minder gangbaar zijn...!
Grenzeloze Schelde, oktober 2022
Website van Brussel Natuur >
|
|
