 |
De gierzwaluw gaat het ver zoeken
Interview met Martine Wauters, oprichtster en coördinatrice van de Gierzwaluwenwerkgroep.
 |
| © Chr. Moulu |
De gierzwaluw (Apus apus) heeft een donkerbruin verenkleed en in volle vlucht heeft hij een sikkelvormig silhouet. Dat silhouet doet soms denken aan de zwaluw (die veel beter bekend is bij het grote publiek), maar met zijn nerveuze, snelle vleugelslagen – die hij afwisselt met langere, rustige glijvluchten – onderscheidt hij zich duidelijk van de vlinderachtige bewegingen van de zwaluw. Bovendien is de gierzwaluw wat groter, met een spanwijdte tot 45 cm. In tegenstelling tot de huis- en boerenzwaluw, die gekend zijn om hun nesten van klei, maakt de gierzwaluw zijn nest in de spleten en openingen van gebouwen. Zijn nesten zijn heel eenvoudig gebouwd. Verrassender is het feit dat de gierzwaluw zich ook genetisch onderscheidt van de zwaluw: qua DNA staat hij dichter bij de kolibrie dan bij de zwaluw!
Wat maakt deze vogel zo bijzonder?
 |
| © Natagora |
 |
| © E. Etienne |
De gierzwaluw brengt het grootste deel van zijn leven trouwens in de lucht door: hij jaagt, drinkt, paart, verzorgt zich en slaapt zelfs tijdens de vlucht. Hij kan snelheden tot meer dan 200 km/u halen en hij komt met volle vaart aangevlogen bij zijn nest - aan 60 of 70 km/u tot één meter voordat hij door het gaatje naar binnen kruipt! Hij is heel trouw aan zijn broedgebied: elk jaar keert hij na zijn lange trek terug naar exact dezelfde nestplaats.
Hoe heeft de populatie van de gierzwaluw zich de voorbije decennia in Europa en in Brussel ontwikkeld?
 |
| © N. Lonfils |
 |
| © Grenzeloze Schelde |
De aanwezigheid van water trekt uiteraard veel insecten aan (vliegen, muggen, zweefvliegen, enz.), en maakt dat de gierzwaluw zijn dorst kan lessen wanneer het erg warm is. Braakliggende terreinen langs het kanaal in Brussel zijn ook interessant omdat ze veel verschillende insecten aantrekken waarmee de gierzwaluw zich voedt. Jammer genoeg verdwijnt sinds een jaar of tien het ene na het andere terrein, om plaats te maken voor bouwprojecten waarin over het algemeen weinig ruimte voor natuur overblijft. Ook voor andere trekvogels kan het kanaal, dat over een afstand van meer dan 100 km de noord-zuidas volgt, een rol spelen als corridor of oriëntatiepunt waarop ze zich tijdens hun reis kunnen richten.
 |
| Neststeen © M. Wauters |
 |
| Brouwerij Bellevue © M. Wauters |
In de oude industriële gebouwen van baksteen of cement langs het kanaal in Kuregem, Sint-Jans-Molenbeek en Neder-Over-Heembeek (waar de voormalige Meudon-brouwerij staat), zitten nog heel veel holle ruimtes waar gierzwaluwen in grote aantallen hun nest kunnen bouwen. Bij een eventuele renovatie zou men er dus op moeten letten dat die holtes bewaard blijven, of dat ze worden vervangen door neststenen (ingemetst in de muur) en nestkasten, ... wat over het algemeen een peulschil is ten opzichte van het totaalbudget van een renovatie- of nieuwbouwproject. Onder de kroonlijst van een toren van de vroegere Bellevue-brouwerij werden in 2014 trouwens negen drievoudige nestkasten opgehangen. Meer recent werden verschillende nestkasten geplaatst bij BPOST in het noorden van Brussel, op de gebouwen van het bedrijf Greenbizz en binnenkort komen er ook nestkasten bij een privépersoon die in de buurt van de Vlaamsepoort woont. Er lopen nog andere projecten, allemaal voor gebouwen langs het kanaal, maar de concrete uitwerking daarvan loopt op dit moment wat vertraging op.
 |
| © GT. Martinets |
 |
| © M. Wauters |
De gierzwaluwenwerkgroep van Natagora is in zekere zin een uitloper van de zwaluwenwerkgroep. Onze werkgroep staat intussen op eigen benen, zodat we ons beter kunnen richten op de specifieke problemen waarmee gierzwaluwen te maken krijgen. De werkgroep bestaat sinds 2010. In het begin stond ik er alleen voor maar al gauw begonnen vrijwilligers zich aan te sluiten om mee hun schouders te zetten onder een aantal acties in Franstalig België die gericht zijn op particulieren, verenigingen, bedrijven, lokale en regionale overheden maar ook professionals uit de bouwsector.
We doen heel uiteenlopende dingen. We inventariseren nestplaatsen en voeren studies uit. We geven technisch advies over het integreren van nestkasten of -stenen. We gaan ook regelmatig naar bouwwerven om ervoor te zorgen dat nestplaatsen bewaard blijven of vervangen worden. En tot slot nemen we de tijd om verschillende doelgroepen te informeren en te sensibiliseren tijdens begeleide wandelingen, evenementen en lezingen. Persoonlijk heb ik de Internationale dag van de Gierzwaluw in het leven geroepen, een feestelijke gebeurtenis die bedoeld is om wat ‘buzz’ te creëren rond de gierzwaluw, die bij het grote publiek nog altijd weinig bekend is. Die dag is elk jaar op 7 juni, dus over een paar dagen! Verenigingen, privépersonen lokale groepen uit verschillende landen zoals België, Tanzania, Burundi, de Verenigde Staten, Quebec, Cuba, Puerto Rico, Iran, Turkije, Israël, China enz. doen mee aan de dag en dat allemaal om het vogeltje in de kijker te zetten dat twee keer per jaar onze continenten overvliegt.
Meer weten:
- Blog gierzwaluwenwerkgroep: http://martinew.canalblog.com/ (Fr)
- Ggierzwaluwenwerkgroep: https://www.natagora.be/martinets (Fr)
- Internationale dag van de Gierzwaluw: https://www.worldswiftday.org/
Grenzeloze Schelde, juni 2022
