Kanaal ecologische corridor | Newsletter 07 | oktober 2021
   
 
De ooievaar, een opvallende gast langs het kanaal in Brussel

© Yann Coatanéa
Al een aantal jaar krijgen de kanaaloevers in het noorden van Brussel regelmatig bezoek van ooievaars. Die strijken vooral neer op de afvalsorteerplaats van Sita-Suez in Neder-Over-Heembeek, even voorbij de Buda-brug, om er eten te zoeken. De meeste van die vogels komen uit dierenpark Planckendael, dat in vogelvlucht maar een tiental kilometer verderop ligt.

Deze waadvogel, die tot 95 en zelfs 110 cm groot kan worden, houdt van open gebieden zoals vlaktes langs rivieren en kanalen. De meeste ooievaars zijn trekvogels: in augustus verlaten ze onze contreien om in Afrika te gaan overwinteren en in maart komen ze terug naar hun broedplaatsen. Maar bij ons zijn sommige ooievaars, zoals die van Planckendael, standvogels geworden. De ooievaar heeft er dan ook geen moeite mee om zich aan een nieuwe habitat aan te passen. Hij nestelt zich vaak in de nabijheid van mensen en is zeker niet schuw, zolang hij niet opgeschrikt wordt. Zijn nest maakt hij van takken, op de daken van huizen, torens, palen, en soms ook wel in bomen.

Aquiris © Yann Coatanéa
In 2015 lanceerde de vzw Brussel Natuur een zogenaamd Plan Ooievaar: op het bedrijfsterrein langs het kanaal, in het noorden van Brussel (Aquiris en Solvay), werden twee platformen met takken opgesteld, in de hoop dat daar de eerste Brusselse ooievaars zouden neerstrijken. Er zijn op dit ogenblik plannen voor een derde platform, op de terreinen van boerderij Nos Pilifs (ook in Neder-Over-Heembeek). En zelfs over een vierde platform wordt al nagedacht. Dat zou vlak bij het kanaal moeten komen, op de site van Sita-Suez.







Waarnemingen van de ‘Brusselse’ ooievaars voor de periode 2013-2021

De ooievaars langs het kanaal worden al geruime tijd waargenomen door vogelliefhebbers en meer doorgewinterde specialisten. Hun bevindingen zijn vaak terug te vinden op de website observations.be/waarnemingen.be, een portaalsite met gegevens over natuurwaarnemingen in België, die beheerd wordt door Natagora en Natuurpunt. In juni 2021 verscheen een boeiend artikel voor de meer ervaren vogelaar: natuurkenner en Natuurpuntlid Koen Steenhoudt geeft daarin een overzicht van de resultaten van acht jaar waarnemingen van de ooievaar langs het kanaal in het noorden van het Brussels gewest. We laten u even meelezen:

© Yann Coatanéa
De nieuwe Geraardsbergse ooievaar ‘GEEL-1953’, een 3KJ (derde kalenderjaar) die sinds 25 maart in het Geraardsbergse vertoeft en al een mooi basisnest heeft gebouwd op een afgeknakte populier, heeft er een paar opmerkelijke verplaatsingen op zitten. Zowel op 9 als op 14 mei werd hij gemeld op een afvalsite langs het Brusselse kanaal, op 36 km van zijn nest, in een richting die pal staat op de trekrichting. Hoewel hij minder wordt gezien, was hij tussen deze twee data, op 12 mei, wel weer op post in Idegem. Een pendelaar dus, die goed blijkt te weten vanwaar hij komt en waar hij naartoe wil. Ooievaars hebben vermoedelijk een topokaart in hun hoofd met alle locaties die ze ooit aan deden, en gebruiken deze om doelmatig te navigeren, of dat nu op trek is naar Zuid-Europa of verder, of op zoek naar gekende, interessante voedselgebieden. Als Planckendael ooievaar leerde ‘GEEL-1953’ de sites langs het kanaal wellicht al vlug kennen. Deze liggen immers maar op 9 km van Planckendael en bevinden zich tevens pal op de zuidwestelijke trekrichting.

Budabrug © Yann Coatanéa
Mijn nieuwsgierigheid geprikkeld heb ik wat onderzoek gedaan op waarnemingen.be naar waarnemingen op de afvalsites bij het Brusselse kanaal. Er is immers een vaste waarnemer die daar haast wekelijks zijn oog te kijken legt. In de periode 2013-2021 werden op die manier 149 verschillende ooievaars geregistreerd. Wellicht slechts een deeltje van het effectieve aantal, maar toch een mooi cijfer om iets mee te doen.

Een eerste grafiek geeft de verdeling van dit aantal per regio van geboorte, die we bij de meeste vogels gemakkelijk kunnen afleiden op basis van de ringcodes. We zien dat het leeuwendeel (126) in Planckendael werd geboren. Opvallend is dat van de resterende 23 de meerderheid uit het buitenland komt, gelijk verdeeld over Nederland, Duitsland en Frankrijk. Voor nogal wat Nederlanders en Duitsers liggen deze sites op hun trekroute. Mogelijks ontdekken de Franse vogels en de weinige meer zuidelijk geboren Belgische vogels de afvalsites wanneer ze terugkeren uit het zuiden en op sleeptouw worden genomen door de vogels uit Planckendael, Nederland en Duitsland, die deze sites intussen kennen.



Volgend grafiekje betreft enkel de Planckendael ooievaars. Hun kleurring laat toe om af te leiden in welk jaar ze werden geboren, zodat we kunnen berekenen in welk kalenderjaar ze zich bevonden op het moment van een waarneming. In de grafiek zetten we op de horizontale as de kalenderjaren uit en op de verticale het aantal verschillende ooievaars dat in dat kalenderjaar minstens één keer op de afvalsites werd gezien (blauw) met daarnaast het aantal van deze ooievaars dat ook het jaar daarop werd gesignaleerd (oranje).



Het is opvallend dat de meeste waarnemingen vogels betreft in hun eerste kalenderjaren. Vanaf Kalenderjaar 6, komen er niet alleen minder ooievaars naar de afvalsites (blauw) maar wordt ook de trouw aan deze sites kleiner (oranje).

Van vogels in hun zesde kalenderjaar mag je veronderstellen dat ze zich niet alleen hebben gevestigd maar ook meer en meer gehecht zijn geraakt aan hun broedomgeving, die ze intussen op hun duimpje kennen, zodat ze perfect weten waar ze in alle omstandigheden aan voedsel kunnen geraken. We zien vaak zelfs dat oudere vogels hun trekgewoontes volledig achterwege laten en standvogel worden. Mogelijks verkiezen succesvolle broedvogels daarom om in de buurt van hun eigen nestlocatie te blijven, en laten ze de afvalsites langs het kanaal achterwege.

Met dank aan Maurice Segers, zonder wiens talloze waarnemingen dit overzicht niet mogelijk was
geweest. (bron: Koen Steenhoudt, juni 2021)

Grenzeloze Schelde, oktober 2021
Met dank aan Koen Steenhoudt

 

Terug naar de inhoudsopgave >