| |
Twee zwaluwprojecten krijgen vorm langs het kanaal
In het najaar van 2019 gingen de eerste palen in de grond in het kader van een project om in het noorden van Brussel een dubbele nestkast te plaatsen op de kanaaloever, voor een 70-tal koppeltjes oeverzwaluwen. Daarnaast werd ook plaats gemaakt voor zestig kunstnesten voor huiszwaluwen op het Silo-gebouw (voormalige brouwerij Meudon). In maart van dit jaar werden dan de eigenlijke nestkasten geplaatst, net voordat de trekvogels terugkeerden naar onze contreien.
Geslaagde projecten dankzij samenwerking tussen verschillende actoren
Beide projecten maken deel uit van het project 'Het kanaal, een corridor in hartje Brussel', dat gecoördineerd wordt door Grenzeloze Schelde (met steun van het Brussels Gewest). Bedoeling van dat project is om de ecologische functie van het kanaal te benadrukken. Daarnaast passen de nestkasten ook in het project van boerderij Nos Pilifs (met steun van Cap48 en Stichting Pairi Daiza) voor meer biodiversiteit in Neder-over-Heembeek. Beide projecten brengen verenigingen samen die zich inzetten voor natuurbescherming en -ontwikkeling in het Brussels Gewest. Eén van die verenigingen is de zwaluwenwerkgroep van Natagora, die van bij het begin klaarstond met raad en daad om het nestkasteninitiatief tot een goed einde te brengen. Onmisbaar in dit verhaal waren ook de bereidheid tot samenwerking en het enthousiasme van de Haven van Brussel (eigenaar en beheerder van de kanaaloever waarop de dubbele nestkast werd geplaatst) en van Silo (eigenaar en uitbater van de voormalige brouwerij Meudon, waarop de kunstnesten aangebracht werden).
Uitbreiding van de kolonie huiszwaluwen op de gebouwen van Ceres
 |
| © J.M. Poncelet |
De huiszwaluw is bij ons te zien vanaf april maar trekt in september weer weg om ten zuiden van de Sahara te gaan overwinteren. Zijn verenkleed is er één van uitgesproken contrasten tussen de witte onderkant en zwarte bovenkant. Oorspronkelijk maakte deze vogel zijn nest onder overhangende rotsen, maar intussen heeft hij zich ook al lang aangepast aan een minder natuurlijke omgeving. Met wat klei bouwt de huiszwaluw zijn kleine nest tegen buitengevels, onder een dakgoot of vensterbank, en dat zelfs midden in de stad.
 |
| © Th. Tancrez |
In de tweede helft van de vorige eeuw ging het onrustwekkend snel bergaf met de huiszwaluw in Brussel, net als in veel andere regio’s in West-Europa. In 2002 werden er nog slechts 32 broedparen geteld. Sindsdien zijn er hier en daar wel kunstnesten aangebracht, waardoor onze meest 'stadse' zwaluw zich enigszins heeft herpakt in het Brussels Gewest, en verder is er spontaan ook een heel mooie kolonie ontstaan op de gebouwen van maalderij Ceres, langs het kanaal. Daar bouwen de huiszwaluwen hun nest helemaal zelf, zonder nestkasten. Het aantal vogels in die kolonie blijft toenemen, tot bijna 200 nesten vorig jaar. Daarmee is dit meteen ook de grootste kolonie huiszwaluwen in België!
 |
| Silo (vroegere brouwerijen van Meudon) |
Het oorspronkelijke idee van het project was om deze kolonie uit te breiden naar een nabijgelegen vergelijkbaar gebouw, door er kunstnesten te plaatsen. De keuze viel op het industriële gebouw van de voormalige Meudon-brouwerij in Neder-over-Heembeek, dat sinds enkele jaren gebruikt wordt en heringericht is door het bedrijf Silo. Hoog tegen het gebouw werden in maart zestig kunstnesten opgehangen, onder een oversteek van een gevel, aan de kant van het kanaal. Omdat het onmogelijk was om op die plaats een lift neer te zetten, werden de nesten uiteindelijk opgehangen door professionals van de firma Acrotechnologie, bengelend aan een touw maar stevig vastgebonden natuurlijk… Er werd ook een zogenaamd ‘playback’-systeem geïnstalleerd dat de zang van de zwaluw verspreidt om de kans te vergroten dat de eerste huiszwaluwen zich inderdaad naar de nestkasten laten lokken. Wordt ongetwijfeld vervolgd...
Werken aan de terugkeer van de oeverzwaluw naar het Brussels Gewest
 |
| © B. Marchal |
De oeverzwaluw is een bruin-wit vogeltje, iets kleiner dan de huiszwaluw. In zijn naam wordt verwezen naar oevers omdat dat het soort plaats is waar hij zich het liefst ophoudt en zijn kolonie bouwt. Het gaat dan specifiek om taluds en onverharde oevers met steile randen die zich vaak langs een waterloop of langs de zee bevinden. Net als de ijsvogel graaft de oeverzwaluw een ronde gang van soms wel een meter lang, die eindigt in een klein kamertje waarin hij zijn nest installeert.
 |
| Oude zandgroeve (Bos van Aa © M. Segers |
Oeverzwaluwen zie je wel eens boven het kanaal in Brussel, laag over het water scherend op jacht naar insecten. De dichtstbijzijnde kolonie ten noorden van Brussel is die in het Bos van Aa in Zemst, op een tiental km van de gewestgrens, vlak bij het kanaal, dat een ideale vliegroute vormt voor deze vogel. In het Bos van Aa heeft een grote groep oeverzwaluwen zich in een voormalige zandgroeve genesteld. De kolonie kan daar standhouden en zelfs aangroeien dankzij regelmatig onderhoud van de zandput door vrijwilligers van de plaatselijke Natuurpuntafdeling (kort houden van opkomende struiken, instandhouding van de zandwanden,...).
In het Brusselse Gewest was al bijna 40 jaar geen broedpaar van de oeverzwaluw meer waargenomen... Tot in mei van dit jaar, toen twee koppels zich voorzichtig nestelden in een spleet in een kanaalmuur, op een paar honderd meter van de Budabrug. Meer dan waarschijnlijk werden de vogels aangetrokken door de dubbele nestkast en het ingebouwde playbacksysteem (dat de zang van de oeverzwaluw nabootst). De nestkasten werden in maart van dit jaar geplaatst en op een 10-tal meter daar vandaan hebben zich nu dus twee koppels oeverzwaluwen in de kanaalmuur genesteld.
 |
| © Ch. Carels |
De kanaalmuren zijn opgetrokken uit steen of beton en maken het voor oeverzwaluwen dus onmogelijk om daarin hun gangen te graven. Het plaatsen van een kunstmatige nestplaats is daarom cruciaal om de vogels een kans te bieden om langs het kanaal te broeden. De nestkasten zijn elk ongeveer 2,5 m breed, +/- 65 cm hoog en +/- 80 cm diep. In totaal zijn de kasten samen goed voor maar liefst 69 kunstmatige gangetjes, bestaande uit PVC-buizen die voor de helft met zand zijn gevuld. De kasten zijn gemaakt door houtbewerkers met een beperking van de Ferme Nos Pilifs, op basis van een model dat een paar jaar geleden werd bedacht door een liefhebber in Engeland.
Het feit dat het koppel zwaluwen zich niet in een van de gangetjes van de kasten heeft gewaagd, is niet ongewoon. Het gebeurt zelfs vaak dat de eerste vogels die op verkenning komen de aangeboden nestkasten links laten liggen en in de buurt neerstrijken, op een meer natuurlijke plaats. Door het pionierskoppel te volgen, zouden de nestkasten de komende jaren wel door andere individuen bewoond kunnen worden.
Tot slot willen we ook nog vermelden dat beide projecten mooi aantonen dat ecologie en economie wel degelijk naast elkaar kunnen bestaan.
Grenzeloze Schelde, werkgroep 'Water in de Stad' - juni 2021
|
|
