BENELUX: Voor een vlotter vrij verkeer van vissen...

Problematiek

Van de bijna 200 Europese zoetwatervissoorten zijn er op dit ogenblik 67 bedreigd in hun voortbestaan door menselijke ingrepen op de waterlopen. Ongeveer de helft hiervan kan teruggebracht worden naar problemen die verband houden met een fysische migratiebelemmering.

Tal van kunstwerken zoals duikers, stuwen, watermolens, sluizen en bruggen verdelen het waterlopennetwerk in aparte trajecten. Levensgemeenschappen die via het water moeten migreren, worden op die manier belemmerd tijdens hun verplaatsing tussen potentiële leefgebieden.
Vismigratieknelpunten zijn er onder meer aan stuwen en sluizen op waterlopen. Gemalen en waterkrachtcentrales bemoeilijken zowel de stroomopwaartse als stroomafwaartse migratie van vissen en kunnen vissen zelfs doden of verwonden. Vele waterlopen in Vlaanderen zijn over een langere afstand ingekokerd, bijvoorbeeld onder pleinen of steden. Soms is de stroomsnelheid in deze overwelvingen te hoog voor vissen. Ook sifons (buizen die waterlopen onder een kanaal leiden) kunnen migratie belemmeren.



Vrije vismigratie in 2010 te ambitieus

Op 26 april 1996 keurden de Ministers van de Benelux Economische Unie de Benelux-beschikking M96 - inzake de vrije vismigratie in de stroomgebieden van de Benelux - goed. Deze bindende beschikking bepaalde dat de verdragspartijen een programma moesten opstellen en uitvoeren om vóór 1 januari 2010 vrije vismigratie in de Benelux-stroomgebieden mogelijk te maken.

Onder vrije migratie van vissen dient te worden verstaan: de verplaatsing van vissen die een groot deel van de populatie dan wel één of meer leeftijdsklassen van een bepaalde soort betreffen en die met een voorspelbare periodiciteit gedurende de levenscyclus van de soort plaatsvinden en waarbij twee of meer ruimtelijk gescheiden habitats worden gebruikt.

Uit de evaluatie bleek dat heel wat initiatieven genomen werden: meer dan 500 visdoorgangen werden in Vlaanderen (92), Nederland (390), Wallonië (20 grote en meerdere kleinere knelpunten) en Luxemburg (24) gerealiseerd. De vooropgestelde timing om voor 2010 alle knelpunten weg te werken bleek echter niet realistisch.





Nog werk aan de winkel

Voor het herstel van een vrije vismigratie zijn de afgelopen jaren een groot aantal projecten gerealiseerd en heel wat projecten zijn in voorbereiding. Maar om de doelstelling van vrije vismigratie te halen, is er nog heel veel werk aan de winkel. Vandaar de uitvaardiging van de nieuwe - meer realistische - beschikking (M (2009) 1). Deze nieuwe beschikking kan een belangrijke stimulans betekenen om verder werk te maken van vismigratie. De bedoeling van de nieuwe beschikking is immers nog steeds om de vrije vismigratie in de Benelux te herstellen door knelpunten in de ecologisch belangrijke waterlopen weg te werken. Daarbij bouwt ze voort op de succesvolle inspanningen die geleverd zijn met de vorige beschikking van 1996.
Daarnaast ook:

• voorziet in de opmaak van een strategische prioriteitenkaart die de ecologisch belangrijke waterlopen aanduidt. Hindernissen op deze prioriteitenkaart zullen voorrang krijgen;
• een timing vooropstelt voor het wegwerken van deze knelpunten, afgestemd op de Europese Kaderrichtlijn Water (verschillende deadlines in 2015, 2021 en 2027);
• speciale aandacht besteedt aan grensoverschrijdende trajecten, door middel van een gemeenschappelijk uitvoeringsprogramma;
• bij de uitvoering van werken aan infrastructuur die een hindernis vormen zoals bij de vernieuwing van een stuw of sluizencomplex, deze voor vissen passeerbaar wil maken;
• niet meer zal toestaan dat nieuwe hindernissen - stuwen, waterkrachtturbines, pompen en gemalen - worden opgeworpen zonder oplossing voor de vrije migratie.