Brussel: Vijvers, stormbekkens en collectorwerken
in de strijd tegen overstromingen


Bron: VMM - Hoe omgaan met overstromingen in de Woluwe?

De laatste jaren leidden de overstromingen in Brussel tot zware materiële en financiële schade. En de cijfers van de laatste tien jaar tonen een toename van hevige neerslagevents. Brussels minister van Leefmilieu Evelyne Huytebroeck (Ecolo) werkte een rampenbeheerplan uit voor één van de drie risicogebieden van de hoofdstad: de Woluwevallei.

Met de huidige klimaatsverandering waarin de regenval steeds heviger kan zijn en overstromingen almaar vaker voorkomen, slaan de milieu- en wateractoren van het Brusselse Gewest de handen in elkaar om oplossingen te vinden om de Brusselaars te allen tijde zo goed mogelijk te beschermen tegen dit soort natuurrampen.

Het probleem van de overstromingen is niet nieuw en verergert de laatste jaren: tussen 2000 en 2011 werden twaalf regenperiodes erkend als algemene ramp; een calamiteit wordt als ramp erkend als de veroorzaakte schade hoger ligt dan 50 miljoen euro of wanneer de regenval 30 l/m² bereikt in één uur of 60 l/m² in 24 uur. En het aantal rampen neemt voortdurend toe sinds verschillende jaren, legt men ons uit op het kabinet Huytebroeck. "Het grote probleem is de verstedelijking van Brussel. Gedurende lange tijd werd er overal gebetonneerd en de bodem werd ondoordringbaar", preciseert Evelyne Huytebroeck. "Voor het waterbeheer werd de voorkeur gegeven aan stormbekkens. Stormbekkens zijn natuurlijk noodzakelijk, maar ze kunnen aangevuld worden met het 'blauwe netwerk'", m.a.w. met meer natuurlijke ruimte voor water. De minister van Leefmilieu stelt daarom 'een complementariteit tussen de stormbekkens en de open ruimten zoals de vijvers' voor.


Ontstaan van het 'Blauwe Netwerk'

Op dit ogenblik is het hydrografische net, als we het kanaal meetellen, bij droog weer goed voor 172 ha oppervlaktewater (circa 1% van het BHG), waarvan 43 ha watervlakken. Dat is een uiterst beperkte oppervlakte, als we dit vergelijken met de situatie in de 18de en 19de eeuw.
Net zoals in andere Europese steden werd een aanzienlijk deel van de natuurlijke waterlopen, zowel om gezondheids- als moderniseringsredenen, overwelfd en in spuien omgeleid of in collectoren vermengd met afvalwater.
Parallel daarmee werd het ondergrondse rioleringsnet geleidelijk aan ontwikkeld om het afvalwater af te voeren.
Terwijl het water van de Zenne duidelijk werd afgescheiden van het rioleringsnet, kan dat niet gezegd worden van andere waterlopen, zoals de Maalbeek, die zich met het afvalwater vermengen. Bovendien zijn heel wat vijvers intussen verdwenen, na drooggelegd en opgevuld te zijn ten behoeve van de uitbreiding van de stad.
De meeste beken die vandaag nog bovengronds bestaan, hebben een onderbroken bedding en worden lokaal bevoorraad door bronnen en doorsijpelingen. Tussen de resterende bovengrondse stukken vloeit ook dat heldere water echter naar de collectoren waar het eveneens met afvalwater vermengd raakt; bij regenweer kan het bovendien gebeuren dat de collectoren, al naargelang de regeling van de kunstwerken (hoogte van de overlopen), hun afvalwater in het hydrografische net laten overlopen.
In zijn huidige beperkte en gesegmenteerde vorm kan het hydrografische net zijn belangrijke natuurlijke functies niet langer ten volle vervullen, namelijk het bevorderen van de biodiversiteit en het afvoeren of, omgekeerd, net tegenhouden van het water bij regenweer. Om deze problemen op een globale en gecoördineerde manier aan te pakken, lanceerde het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 1999 het programma van het 'Blauwe netwerk'. Lees meer >>


Aanpak per stroomgebied

Vandaag is het beheer van de watercyclus, en in het bijzonder de strijd tegen de overstromingen, zonder een benadering per stroomgebied ondenkbaar geworden. In het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest telt men niet minder dan negen stroomgebieden, waarvan de omvang en de types bebouwing sterk verschillen. Deze zones dragen de naam van de belangrijkste rivier die door de vallei stroomt.

   


De Woluwe: met vereende kracht

Het stroomgebied van de Woluwe is vandaag een van de zwartste punten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op het vlak van overstromingen. Door de zeer sterke verstedelijking van deze vallei in de laatste decennia schieten de bestaande kunstwerken vandaag bij hevige regenval immers ruimschoots tekort.


Het werd al snel duidelijk dat er bij hevige regenval een vrij grote wisselwerking was tussen het net voor de opvang van afvalwater en de natuurlijke waterlopen in deze vallei. Aan de hand van een gecoördineerde modellering, zowel voor het natuurlijke hydraulische net als voor de rioolinfrastructuur, kon worden bepaald welke extra capaciteit nodig is voor de opslag van de hoeveelheid afvloeiend water en waar in de vallei de kunstwerken het best worden gebouwd om de bewoners te beschermen tegen overstromingen ten gevolge van felle onweersbuien. De oplossingen die uit deze studie naar voren kwamen, bestaan niet uitsluitend uit de bouw van nieuwe kunstwerken van burgerlijke bouwkunde, maar ook uit aanpassingen van het 'blauwe netwerk', namelijk de Woluwe en de aangrenzende vijvers.

Waarin bestaat het plan concreet? "De modelleringen voorzagen een infrastructuur van 85.000 m³ aan stormbekkens om de uitdaging aan te gaan, dit werd verminderd tot 75.000 m³ en het totaalbudget slankte af van 120 miljoen naar 70 miljoen euro." De vermindering van de capaciteit van de stormbekkens gaat gepaard met de inrichting van drie vijvers doorheen de vallei. "Dankzij de vijvers zouden we 13.000 m³ berging kunnen bekomen: 3.000 m³ voor de vijver Ten Reuken en 10.000 m³ voor de vijver Rond".
De werken zullen voornamelijk betrekking hebben op de versterking van de oevers van de vijvers zodat ze weerstaan aan de druk van het water afkomstig van de rivieren en dat deze niet meer buiten hun oevers treden. De vijver vangt tijdens het onweer het water op en laat het daarna geleidelijk wegstromen eenmaal het waterdebiet afgenomen is. Indien de coördinatie optimaal verloopt, zouden de werken moeten beëindigd zijn tegen 2015.

In totaal voorziet het rampenbeheerplan voor de Woluwevallei een berging van 10.000 m³ voor de vijver Rond en een stormbekken van 35.000 m³, 3.000m³ voor de vijver Ten Reuken en een stormbekken van 5.000 m³, en een stormbekken van 35.000 m³ voor de vijver Slot.


De trend van samenwerking is gezet

De BMWB (verwezenlijking van grote gewestelijke infrastructuur voor waterberging), Leefmilieu Brussel – BIM (beheer van de rivieren en natuurlijke watervlakken), Vivaqua (operationeel beheerder van de gemeentelijke kunstwerken en studiebureau voor de ontwikkeling van infrastructuren op gemeentelijk vlak) en HYDROBRU (verantwoordelijk voor de rioolnetten en regenwaterbekkens op gemeentelijk vlak) zullen hun samenwerking voortzetten op het vlak van de analyse van de aanpassing van de bestaande infrastructuur of voor de bouw van nieuwe kunstwerken. Deze methode, waarbij per stroomgebied een werkgroep van deskundigen op het vlak van de hydraulische problematiek wordt opgericht, zal ook worden toegepast voor de vallei van de Molenbeek, een ander belangrijk Brussels rivierbekken dat zich uitstrekt over de gemeenten in het noordwesten van het gewest en dat ook zijn deel van de overstromingen kent bij hevige regenval.


Ook Ukkel weldra bevrijd van overstromingsgevaar

In Ukkel was het in augustus 2011 twee keer prijs
op vijf dagen tijd
In augustus 2011 werd Ukkel getroffen door een ware zondvloed. De bewoners zijn gewend aan ondergelopen kelders. Maar ditmaal stuwde het water uit de rioolputten en de straten werden overspoeld met stromen van water en slijk. De gemeente tracht het probleem op te lossen en startte, in samenwerking met Hydrobru en Vivaqua, een reeks werken.

Eerste fase: rioleringen aanleggen in het zuiden van de gemeente. Het woongebied grenzend aan Linkebeek beschikt nog steeds niet over een rioleringsnet. Een collector moet aangelegd worden. Deze zal niet alleen Ukkel, maar ook Linkebeek en Drogenbos bedienen. Na jaren van onderhandelen en administratieve procedures in beide gewesten, werd eindelijk een samenwerkingsverband ondertekend. De kosten zullen verdeeld worden tussen Brussel en Vlaanderen. Behalve de collector, moet Hydrobru ook een rioleringsnet aanleggen in de omliggende straten. Binnen de vijf jaar moet de intercommunale een wegennet van 20 km inrichten. De wijk dreigt dus in een immense werf te veranderen.

Midden 2013 zal Hydrobru een stormbekken bouwen van 15.000 m³ aan de hoek van de Frélaan en de Brugmannlaan. In 2014 wordt de bouw aangevat van een derde stormbekken van 8.000 m³ aan het Bourdonplein. Tenslotte wordt in 2015 een kleiner stormbekken voorzien in de Oude Molenstraat.

'Deze infrastructuurwerken zullen niet alle overstromingsproblemen oplossen', preciseert Ukkels schepen van Openbare Werken Marc Cools. 'Bepaalde riolen moeten ook vernieuwd worden. Wij hebben ook een premie ingesteld voor particuliere regenwaterinfiltratievoorzieningen.'



Bronnen:
Le Soir
- Etangs et bassins contre les orages (04/02/2012, Dewez Adrien)
- Uccle bientôt sauvée des eaux (16/04/2012, L'Huillier Vanessa)
Brusselnieuws.be (25/08/2011)
Hydrobru Activiteitenverslag 2011 >>


Terug naar de inhoudsopgave >>

 

Reacties op de nieuwsbrief en/of voorstellen voor artikels zijn welkom >>