Wie oud genoeg is herinnert zich de hete lente en zomer van 1976. In 2003 teisterde een hittegolf Europa. Vandaag kreunen we onder een nieuwe hittegolf. En als gevolg van de klimaatopwarming kunnen we dit vaker verwachten. Goed nieuws is dat niet. Een artikel in het wetenschappelijk toptijdschrift Science deze week stelde nog dat het aantal dodelijke hittedagen de komende jaren sterk zal stijgen.
Hitte is een sluipmoordenaar. De hittegolf tijdens de zomer van 2003 maakte 70.000 dodelijke slachtoffers in Europa, vooral ouderen en mensen met een zwakke gezondheid. Dat is een pak meer dan de 1500 doden door de orkaan Catarina van 2005 in de VS.
Hoe kunnen we ons daartegen beschermen? De klimaatverandering noopt ons ertoe dichter bij elkaar te gaan leven. Er is minder transport nodig, verwarming van huizen is veel efficiënter. Kosten voor infrastructuur en openbaar vervoer dalen enorm.


© Wim Dirckx

Paradox

Maar wat blijkt? In dichtbebouwde zones laten de gevolgen van de klimaatverandering zich veel harder gelden. Het beton, het asfalt en de stenen zorgen ervoor dat de warmte niet weg kan. De gemiddelde temperatuur is in grote steden 3 tot 8 graden hoger dan in de natuur op het platteland: het zogenoemde hitte-eilandeffect. Het is een paradox.
Ligt de oplossing erin om meer in het groen te gaan wonen? Zo kan je het wel stellen. Alleen moet dat groen niet gezocht worden in de weinige restjes open ruimte die er nog zijn op het platteland. In plaats daarvan moeten we onze steden en dorpen zo inrichten dat er meer natuur en water wordt geïntegreerd: woonwijken dooraderd door open water en straten, gevels en daken die beplant en begroeid zijn.
Natuur en water zorgen voor een natuurlijke airconditioning in de stad. Ze zorgen voor schaduw, doen de temperatuur dalen door verdamping en reflecteren de zonnestralen, in plaats van de hitte op te slaan zoals beton dat doet.

Wateroverlast

Naast langere periodes van droogte zal er ook meer extreme regenval komen. Exact een jaar geleden beleefden we het natste voorjaar sinds het begin van de metingen. Planten en bomen zijn niet alleen goed als natuurlijke airco, ze houden ook water vast. In de stad zijn groendaken en -gevels in staat om heel wat regenwater op te houden. Buiten de steden kunnen nieuwe natuurgebieden en kronkelende rivieren ervoor zorgen dat het water trager wegstroomt en dus meer kans krijgt om in de bodem te sijpelen zodat grondwaterlagen worden aangevuld. Door onze verharding stroomt nu veel te veel water rechtstreeks af naar, uiteindelijk, de zee. De natuur kan helpen om wateroverlast en overstromingen te vermijden. Een degelijke ruimtelijke planning met aandacht voor natuur, groen en water is dan ook de beste buffer tegen overstromingen en droogte.
Bij het plannen van onze steden en dorpen is lang gedacht dat natuur overbodig was. We weten nu wel beter. De natuurvoordelen zijn vaak beter en goedkoper dan andere oplossingen. Daarom doen steden en gemeenten er goed aan om de natuur op hun grondgebied zo robuust, divers en gezond mogelijk te maken. Door te investeren in grote oppervlaktes natuur en water in steden en dorpen kunnen we de temperatuur gevoelig naar beneden brengen. Die verkoeling is niet alleen aangenaam, ze doet de energierekening dalen en kan uiteindelijk zelfs levens redden.


Lieven De Schamphelaere, voorzitter van Natuurpunt