De Bergenmeersen in Wichelen bij normaal weer en bij stormtij

Herfst en winter zijn stormgevoelige periodes. Een à twee keer per jaar hebben we prijs. Dan valt springtij - een tweewekelijks fenomeen waarbij het verschil tussen hoog- en laagwater het grootst is - uitzonderlijk samen met een noordwesterstorm op de Noordzee. Die gevaarlijke combinatie was in het verleden al verantwoordelijk voor grote overstromingen, zoals in 1953 en 1976. Op donderdag 12 en vrijdag 13 januari was het weer zover: storm Dieter kondigde zich aan en Vlaanderen mocht zich schrap zetten voor het eerste stormtij van 2017. Bovendien zouden de voorspelde regen en sneeuw in het binnenland er nog een schepje bovenop doen.


Twee alarmfases

Door de dodelijke cocktail van stormtij met windsnelheden tot 9 beaufort en regen- en sneeuwbuien werd verwacht dat het waterpeil in Antwerpen vrijdagmiddag boven 7 meter TAW zou uitstijgen. In Melle vreesde men dan weer voor hoge waterpeilen op de Ringvaart. Daarom besloot Waterwegen en Zeekanaal NV (W&Z), op advies van het Waterbouwkundig Laboratorium, om de alarmfases ‘stormtij’ en ‘gevaarlijk stormtij’ af te kondigen van woensdag- tot vrijdagavond.
In Antwerpen bereikte het water uiteindelijk een hoogte van 6,47 meter TAW. Het water liep dus niet over de blauwe steen die de kaaimuur bedekt. In het Zeescheldebekken werden in de nacht van donderdag op vrijdag hoge waterpeilen tot 6,73 meter TAW gemeten. “Op voorhand precieze voorspellingen doen, is moeilijk”, zegt Wim Dauwe, afdelingshoofd Zeeschelde bij W&Z. “De waterstanden zijn ook afhankelijk van de windvelden. Bij ongunstige windstanden - zoals een felle west- tot noordwestenwind - wordt het water in de Westerschelde opgestuwd, wat tot extra hoge waterstanden kan leiden. Om de bevolking te beschermen tegen al die mogelijke dreigingen, hebben we een hele reeks maatregelen genomen.”


Verboden terrein

Woensdagavond sloot W&Z de waterkeringspoorten op de Antwerpse Scheldekaaien. Op donderdag en vrijdag gold er een parkeerverbod. Ook stroomafwaarts van Antwerpen sloot de waterwegbeheerder alle waterkeringspoorten langs de Schelde. In Gent gingen de keersluizen dicht om de binnenstad te beschermen.

Overstromingen in het Gecontroleerd Overstromings- gebied het Zennegat bij Mechelen

De dijken langs de rivieren in de Sigmagebieden werden afgesloten voor recreanten. Langs die ‘overloopdijken’ stroomt immers overtollig water de overstromingsgebieden binnen. Om de dijken niet extra te belasten met golven veroorzaakt door schepen, gold er vrijdag rond hoogwater een volledige vaarverbod (‘stremming’) voor al het scheepvaartverkeer op de Boven-Zeeschelde opwaarts van Wintam, op de Rupel, de Beneden-Dijle en de Beneden-Nete. Ook sommige veerdiensten in Klein-Brabant werden tijdelijk onderbroken. Aan de kust kwamen er ter hoogte van Sas Slijkens in Oostende zandzakken aan te pas. Die moesten voorkomen dat het water het kanaal inliep of dat de omliggende huizen waterschade opliepen. De keersluis in Beernem werd gesloten om Brugge te beschermen en de Dampoortsluis en de Verbindingssluis werden ingezet om extra water af te voeren. Daardoor was er geen scheepvaart tussen Gent en de kusthavens.


Primeur voor het Zennegat!

In de nacht van woensdag op donderdag bufferde het pas afgewerkte gecontroleerde overstromingsgebied Zennegat in Battel (Mechelen) voor het eerst het hoge water van de Dijle. Naast het Zennegat traden tussen 12 en 14 januari twaalf van de zestien bestaande gecontroleerde overstromingsgebieden in werking: Tielrodebroek (Temse), Groot Schoor en Lippenbroek (Hamme), Uiterdijk (Dendermonde), Scheldebroek (Zele/Berlare), Potpolder I (Waasmunster), Bergenmeersen en Paardeweide (Wichelen en Berlare), Bovenzanden (Heindonk), Anderstadt I en II en de Polder van Lier (Lier). Het zwaartepunt van het stormtij was aangekondigd voor vrijdagnamiddag, maar uiteindelijk kwam het water een stuk minder hoog dan verwacht. Een gevaarlijk windveld werkte gelukkig pas tijdens laagwater in op de waterstanden. Dat veroorzaakte wel hoge laagwaterstanden, maar overstromingsgevaar bleef uit.
In tegenstelling tot wat was aangekondigd, liepen de Polders van Kruibeke - met 600 hectare het grootste gecontroleerde overstromingsgebied van Vlaanderen - niet onder. Het water kwam er lokaal net niet hoog genoeg. Pas als het water in de Schelde een hoogte van 7 meter TAW bereikt, zullen de Polders zich vullen. Het natuurgebied, een must voor wandelaars en fietsers, werd wel volledig afgesloten tijdens het stormtij.



Het Zennegat bij Mechelen bij normaal weer en bij stormtij


Superstorm?

De waterstanden vielen uiteindelijk lager uit dan verwacht. Toch moesten dertien van de zestien gecontroleerde overstromingsgebieden in Vlaanderen tijdelijk het overtollige water opvangen. Zo werd er stroomopwaarts wateroverlast vermeden. Door de aanleg van overstromingsgebieden beschermt het Sigmaplan duizenden Vlamingen langs de Schelde en haar zijrivieren tegen overstromingsgevaar. Geen overbodige luxe: klimaatrapporten wijzen uit dat de kans op superstormen toeneemt door klimaatveranderingen, de stijgende zeespiegel, hittestress in steden… Rond 2030 is het Sigmaplan afgerond en kunnen we er weer honderd jaar tegenaan.



Meer info: www.sigmaplan.be
Auteur: Waterwegen en Zeekanaal NV