TOEGANKELIJKHEID: verruiming gekoppeld aan natuurherstel?

De Zeeschelde vervult samen met de Wester-schelde en het Kanaal Gent-Terneuzen een belang-rijke functie als scheepvaartroute van en naar de havens van Antwerpen, Gent, Brussel, Vlissingen en Terneuzen. Deze havens verwerken heel wat maritieme lading. Om competitief te blijven op wereldvlak is een goede toegankelijkheid van die havens een cruciale factor.
In dat kader past het akkoord tussen Nederland en Vlaanderen - onder de vorm van het tweede Scheldeverdrag - over de verdieping van de Schelde tot 13,10 m. Die verdieping moet toelaten dat containerschepen getij-onafhankelijk de Haven van Antwerpen kunnen bereiken.

De verdieping dient gepaard met een natuurherstel- en ontwikkelingsplan. In Nederland geeft de overheid aan de vaargeul te willen verruimen zonder natuurcompensatie. Dit stuit op verzet bij enkele natuurbeschermingsorganisaties, zoals u in onderstaand artikel kan lezen.

Tekst: De verruiming van de Schelde, Het Deurganckdok,
ir. Rudy Van den Broeck - MOW-Maritieme Toegang (28 kB) >>

Voor meer info, surf naar www.verruimingvaargeul.be.

... EN NATUURCOMPENSATIE

Verruiming vaargeul Westerschelde gekoppeld aan natuurherstel?! De soapserie die het Westerscheldedossier langzamerhand geworden is, nadert een hoogtepunt. Begin juli kwam het Tracébesluit verruiming vaargeul Westerschelde uit. Hierin staat beschreven hoe de derde verruiming van de vaargeul naar Antwerpen uitgevoerd zal worden. In dit tracébesluit geeft de overheid aan de vaargeul te willen verruimen zonder natuurcompensatie. Zij meent dat compensatie niet nodig is, omdat er waarschijnlijk geen schade aan het gebied zal ontstaan.
Een aantal natuurbeschermingsorganisaties bestrijdt dit en tekende op 28 augustus beroep aan tegen het tracébesluit.

Prognose uit het tracébesluit

De Westerschelde is een waardevol gebied, maar het is er slecht aan toe. Daarom dient snel natuurherstel gerealiseerd en verdere achteruitgang voorkomen te worden. Voor het verruimingsproject zijn dan ook een milieueffectrapportage¹ en passende beoordeling² vereist. In deze onderzoeken is met morfologische- en waterbewegingsmodellen voorspeld dat de oppervlakte ecologisch waardevol gebied als gevolg van de verruiming niet of nauwelijks achteruit zal gaan. En mochten er toch negatieve effecten op de natuur blijken te zijn, dan wordt er vanuit gegaan dat dit op te vangen is door de vrijkomende baggerspecie op plaatranden te storten. Op die manier denkt men genoeg nieuw waardevol gebied te kunnen creëren om een eventuele achteruitgang ruimschoots te compenseren.
Voor de langere termijn verwacht men door regelmatig bijstellen van de baggerstortstrategie schade te kunnen voorkomen.
Door de effecten van de vorige verruiming te volgen (het MOVE³-
programma) zegt men voldoende inzicht in de natuurlijke processen te hebben verkregen, om 'steeds accuraat te anticiperen' en veranderingen aan de bodem bij te kunnen sturen vóórdat daadwerkelijk schade aan de natuur ontstaat. Op basis hiervan werd geconcludeerd dat een derde vaargeulverruiming, met aangepaste baggerstortstrategie, geen schade zal toebrengen aan de natuur in de Westerschelde en natuurherstel in het tracébesluit dus niet aan de orde behoeft te komen.

Second opinion

Vereniging Natuurmonumenten, de Zeeuwse Milieufederatie, Stichting Het Zeeuwse Landschap en Vogelbescherming Nederland zijn van mening dat op basis van de onderzoeksrapporten die conclusie niet te trekken is. Zij vinden dat het vereiste onderzoek met de best beschikbare middelen gedaan is, maar niet de informatie biedt om de vergaande conclusies van het tracébesluit te kunnen onderbouwen.
Het functioneren van de Westerschelde is zo complex dat het lastig is om betrouwbare voorspellingen te doen. Deskundigen schatten de foutmarge van hun voorspellingen dan ook op 50%, waardoor de effecten op voor de natuur waardevol gebied aanzienlijk anders uit kunnen vallen dan voorspeld.
De werking van de vernieuwende plaatrandstortingen is slechts kortdurend op één locatie uitgetest. Ze biedt dus weinig geruststelling dat eventuele schade opgevangen zal worden. Voor het bijsturen van de baggerstortstrategie op de lange termijn ontbreekt de benodigde kennis van het natuurlijk zandtransport in de Westerschelde.
Ter illustratie: enkele jaren geleden is de Westerschelde omgeslagen van een zandimporterend naar een zandexporterend systeem. Dat is een heel fundamentele verandering, die ook met de kenniswinst uit de vorige verruiming niet te verklaren blijkt. Daarnaast worden negatieve effecten op vogels en bodemdieren wel erkend, maar beoordeeld als niet-significant. In een Natura 2000⁴ gebied dat er zodanig slecht aan toe is, is echter iedere toegevoegde schade van betekenis.

Aansterken

Alle partijen zijn zich ervan bewust dat absolute zekerheid in een dynamisch systeem als de Westerschelde niet te krijgen is. In 2005 is daarom in o.a. de Ontwikkelingsschets 2010 afgesproken naast de verruiming een eerste stap naar een grotere veerkracht van het systeem te zetten, door 600ha natuurherstel te realiseren. Met een dusdanig verbeterde 'weerstand' kan de Westerschelde een volgende operatie beter aan dan in haar huidige slechte staat.
De Scheldeverdragen bekrachtigden dit opzet, maar in het voorliggende tracébesluit is de koppeling tussen natuurherstel en verruiming weer geheel losgelaten. Natuurherstel heeft in Nederland een straffe politieke wind tegen en het is nog geenszins zeker dat die goede voornemens worden gerealiseerd. Bovenstaande organisaties maken zich daarom hard voor een tracébesluit waarin verruiming gekoppeld is aan natuurherstel, zoals in de Ontwikkelingsschets 2010 het geval was.
De vervelendste slotaflevering zou na deze jarenlange inspanningen toch zijn 'Operatie geslaagd - patiënt dood'.

De Nederlandse natuur- en milieuverenigingen - en met hen allicht nog anderen - maken zich hard voor koppeling van natuurherstel en verruiming.

Reacties op de nieuwsbrief en/of voorstellen voor artikels zijn welkom op: