 |
|
|
|
||||||
| Nieuws nr. 69 - april 2015 | ||||||
Overstromingen halen steevast het nieuws, maar minder bekend is dat onze waterreserves zienderogen slinken. Niet alleen de klimaatverandering en de toenemende verstedelijking spelen in die beide verhalen een belangrijke rol, maar ook de manier waarop wij met ons grond- en regenwater omgaan. We focussen op het probleem van waterschaarste en de impact daarvan op de waterkwaliteit van onze waterlopen, ook in het stroomgebiedsdistrict van de Schelde. Oorzaken van verdroging Verdroging speelt al decennia en is gedefinieerd als een door menselijk handelen veroorzaakt structureel aanvullingstekort van het grondwater. Verdroging leidt tot een afname van de beschikbaarheid van zoet water. Er zijn drie mogelijke oorzaken voor verdroging:
Feiten en vaststellingen Professor Patrick Willems van de KU Leuven wijst op de impact van de verdroging op het oppervlaktewater door de klimaatwijziging en urbanisatie. Klimaatverandering Onderzoek voorspelt een daling van het laagwater en een voortschrijdend neerslagtekort op jaarbasis door langdurigere periodes van droogte in de zomer. De neerslagvolumes kunnen tijdens de zomermaanden tot 60 procent afnemen en het aantal natte zomerdagen kan halveren (afname tussen 0 en 50 procent) ten opzichte van het huidige klimaat. De maandgemiddelde temperatuur in de zomer neemt toe tussen 2 en 9°C met als gevolg een toenemende verdamping. Deze voorspellingen zijn volgens de onderzoekers van de KU Leuven valabel tot het einde van de 21ste eeuw. Als er langere tijd geen neerslag valt in het stroomgebied van rivieren kan een zoetwatertekort ontstaan. Landbouw, industrie, ecologie, drinkwaterproductie zijn sterk afhankelijk van zoet water. Voor de binnenvaart is ook voldoende water belangrijk. Er wordt bv. in Vlaanderen voor de laagwaterafvoer 1 een daling voorspeld tussen 30 en 70 procent. Drogere zomers kunnen dus een grote impact hebben! Nu al is de gemiddelde waterbeschikbaarheid in Vlaanderen en Brussel zeer beperkt: 1480 m³ per persoon per jaar. De internationale normen zeggen dat een debiet van 2000 m³ ‘zeer weinig’ is en 1000 m³ staat voor een ‘ernstig watertekort’. Deze alarmerende cijfers zijn vooral te wijten aan de hoge bevolkingsdichtheid. Bovendien zijn wij sterk afhankelijkheid van onze buurregio’s voor watertoevoer via rivieren. Verstedelijking Verstedelijking en dan vooral de verharding van het oppervlak die er mee samengaat, zorgen er voor dat regenwater op de verharde locaties niet meer kan infiltreren om het grondwater aan te vullen. Door de verhoogde en versnelde oppervlaktewaterafstroming bereikt het water sneller de waterlopen en is het niet meer lokaal voorhanden voor het divers gebruik. Om voldoende water te voorzien voor de sterk geconcentreerde stedelijke bevolking moet lokaal veel grondwater worden onttrokken.
Impact van droogte op de waterkwaliteit Voor de natuur, de landbouw en de mens is verdroging een netelige kwestie, want voor de vegetatie en de groei van planten en landbouwgewassen is vooral de dynamiek en de kwaliteit van het ondiepe grondwater en het bodemwater van belang. Bij een langdurige droogte en hitte tijdens de zomermaanden warmt het water in onze waterlopen op. In warmer water kan minder zuurstof opgelost worden. Tegelijkertijd is er in droge periodes ook minder aanvoer van vers zuurstofrijk (regen)water. Een voldoende hoge concentratie aan opgeloste zuurstof is nochtans van groot belang voor het leven in het water en speelt een belangrijke rol in zelfzuiverende processen.
Zout water kan ook het grondwater binnendringen in kustgebieden en estuaria. Omdat water naar het laagste punt stroomt, loopt zeewater naar het lager gelegen grondwater. In lager gelegen gebieden zoals polders wordt het grondwater daardoor zouter. In droge perioden neemt brakke kwel in de polders toe. De typische fauna en flora van zoetwaterecosystemen is niet aangepast aan een leven in zout water. Te hoge zoutconcentraties kunnen anderzijds wel kansen scheppen voor zoutminnende natuur.
Bij lage waterafvoer kan de concentratie van (nieuwe en veelal niet gemeten) stoffen toenemen door verminderde verdunning van bijvoorbeeld RWZI- en industriële effluenten. Hierdoor kunnen negatieve effecten optreden voor volksgezondheid (drinkwaterbereiding), landbouw en natuur. Als de afvoerpatronen van rivieren in de toekomst veranderen, zullen er naar verwachting meer problemen optreden met bekende en nieuwe vervuilende stoffen. Waterschaarste, een uitdaging Om de toenemende verdroging aan te pakken en zo onder meer de waterkwaliteit van onze waterlopen te garanderen, moeten we in de toekomst dus zeker bewuster omgaan met ons regen- en grondwater. Al voelen we de effecten van het watertekort misschien niet of nog niet direct aan den lijve, toch is het keren van de trend van toenemende waterschaarste een grote uitdaging. Bronnen: - 28/01/2015 - De Redactie - Beleid tegen watertekort dringt zich op >> - 26/09/2014 - 11e Waterforum CIW: De effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater (2014) door Prof. dr. ir. Patrick Willems - KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde - Afdeling Hydraulica >> - 2013 - VLM Buitenkans - Platteland vecht tegen watertekort >> - 2012 - Klimaateffectenschetsboek West- en Oost-Vlaanderen >> - Leefmilieu België - Overstroming en waterschaarste >> - Rijksoverheid Nederland - Helpdesk Water >> - Wageningen UR - Invloed klimaatverandering op laagwaterafvoer van de Rijn >> 1 Laagwaterafvoer: het debiet bij lage waterstanden. |
|||||||||||||||
| Terug naar de inhoudsopgave > | |||||||||||||||
