Vogelzang te Anderlecht


De vallei van de Vogelzangbeek behoort tot het stroomgebied van de Zuunbeek. De beek heeft haar bron te Vlezenbeek (Vlaams Gewest) waar ze Vleze wordt genoemd. Aan het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (achter het ULB ziekenhuis Erasmus) verandert ze van naam en wordt ze Vogelzangbeek. Ze vormt er de grens tussen de twee gewesten en mondt uit in de Zuunbeek nabij het Kanaal Charleroi- Brussel. Het beschermde gedeelte van de vallei is uitsluitend gesitueerd op het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en strekt zich uit langs de linkeroever van de waterloop. Op een lengte van ongeveer drie kilometer wisselt de breedte van 30 tot 350 meter en beslaat de oppervlakte ongeveer 25 ha.

foto's:© CBN Vogelzang



Het beschermde natuurgebied van de Vogelzangbeek ligt op grondgebied Anderlecht. Het terrein is een lange smalle strook van 25 hectare, geklemd tussen de Vogelzangstraat, de Mijlemeersstraat langs het Erasmusziekenhuis en de Vogelzangbeek, midden in een stedelijk industrieel gebied. Toch leven er verschillende zeldzame en kwetsbare soorten planten en dieren. Steenuilen, tjiftjafs en zwartkoppen zijn maar enkele van de vogelsoorten die er zich thuis voelen. Er zijn beboste zones en moerassige zones, vochtige hooilanden, boomgaarden, akkers en weiland.

In 1995 dienden twaalf natuurverenigingen een gezamenlijke beschermingsaanvraag in. In 1998 erkende de overheid het esthetische en wetenschappelijke belang van de vallei en beschermt een gedeelte als gemeenschappelijk en natuurlijk erfgoed. Het Besluit van 12 november 1998 legt de nadruk op de diversiteit van het landschap dat heel typisch is voor het Pajottenland.

Het OCMW van de stad Brussel, eigenaar van vier percelen in het gebied, tekende echter beroep aan tegen de procedure. De bescherming maakte toekomstige bouwprojecten immers onmogelijk. Een zware procedureslag volgde en de Raad van State verklaarde de bescherming van Vogelzang in de zomer van 2006 nietig. Volgens de Raad was de administratieve procedure niet duidelijk en was het gebied ook onvoldoende afgebakend.

De hele beschermingsprocedure moest opnieuw van nul worden opgestart. Gelukkig kregen de natuurverenigingen gehoor bij de staatssecretaris voor Monumenten en Landschappen Emir Kir en enkele weken geleden besliste de Brusselse regering een nieuwe beschermingsprocedure op te starten. Over twee jaar moet het hele gebied beschermd zijn, maar ook tot die datum mogen er geen ingrijpende veranderingen meer gebeuren in het gebied. In die periode kunnen betrokkenen bij de bescherming hun eventuele bezwaren kenbaar maken.

De CBN Vogelzang, Commissie voor Behoud, Beheer en Ontwikkeling van de Natuur in de Vogelzangbeekvallei, heeft ondertussen een aanvraag lopen bij Brussels minister van Leefmilieu Evelyne Huytebroeck om het gebied uit te roepen tot natuurreservaat. Dan kunnen de verenigingen samen met Leefmilieu Brussel een beheersplan voor het gebied opstellen. De toegankelijkheid van het gebied blijft wel een belangrijke doelstelling. Nu al worden in de lente, de zomer en de herfst wandel- en ontdekkingstochten georganiseerd, in de winter staan er beheersdagen op het programma.

De Vogelzangbeekvallei is een gelijkaardig landelijk relictgebied als de Pedevallei: kleinschalig landschap met nog enkele leemakkers, beweide graslanden en hooilanden, van relatief droog naar relatief vochtig (Gewoon reukgras, Scherpe boterbloem, Pinksterbloem, Margriet, Echte koekoeksbloem, …), beboste en natte ruigten langsheen de Vogelzangbeek, met een gegraven poel waarlangs een moerasvegetatie met opslag van Gewone es en wilg (Gele lis, Grote lisdodde, Grote kattenstaart, Moesdistel, …) zich heeft ontwikkeld.
Ook heel wat kleinschalige landschapselementen zijn nog aanwezig: gemengde heggen, houtkanten, sloten, grachten in de weilanden met Sleedoorn en bramenmassieven, meidoornhagen, hoogstamboomgaarden, … Vooral opvallend zijn de prachtig bewaarde knotwilgenrijen in de “Mijlemeers”, die ongetwijfeld tot de best bewaarde en mooiste van het hele Brussels Hoofdstedelijk Gewest moeten gerekend worden.
Het is het broed- en leefgebied van de steenuil. Het voortbestaan van deze soort is gebonden aan het behoud van dit kleinschalig landschap. De Vogelzangbeek vervolgt naar de Zenne toe, met verscholen relicten van wilgenstruweel en rietland.

Uit de Biologische Waarderingskaart (Brichau, I., Ameeuw, G., Gryseels, M., & Paelinckx, D., 2000 – kaartbladen 31-39: Instituut voor Natuurbehoud en Brussels Instituut voor Milieubeheer)


Christine Braet

Terug naar de inhoud